Editando Nuestro idioma en la escuela/Q'anjob'al/Expresión oral (sección)

==Kam ab’eb’al. Yiqejal stxolil kuyuj==

{|style="width:100%; margin:1em auto 1em auto;"
|style="border:solid 1px #000; border-radius:10px; width: 85%; padding-left:5px;"| '''Hach maxhtol:'''

Yowalil chi kuylay heb’ yalixh unin yin kam ab’eb’al yib’an koq’anej ma yiqejal stxolil kuyoj yul koq’anjob’al. Haxka tu’ hoq ok yip skuyon heb’ koq’anej yin tz’aqanil k’al yet watx’oq kam yab’en heb’, sq’anlen heb’, yiqej heb’, ma yet chi yalon heb’ yet yintaqil, ma sjatnej tzet chi ochejom.
| [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj enseñando.png|right|105px]]
|}

Yul tx’an stz’aqanil jun mitx’q’ab’ej ti’ ayay stx’oxb’anil tzet hoq yun skuylay kam ab’eb’al ma yiqejal stxolil kuyoj. Hoq sje haq’anon hach maxhtol yet cha kuyon heb’ unin chi kuywi ma chi hi’el hanab’al yin kax chi hawatx’nen aj het yetoq heb’ unin. 

¿Tzet hoq ok kuyuj yib’an, kam ab’eb’al ma yiqejal stxol2il kuyoj?

'''Kam ab’eb’al. Yiqejal stxolil kuyoj q’anej. (Jun)''' 

'''Skuyojal naq maxhtol yetoq heb’ kuywom:'''
 
Yet chi yaq’on naq maxhtol skuyoj, heb’ unin kuywom tol hoq skuy heb’ kam ab’eb’al k’al yiqejal stxolil kuyoj q’anej. Yowalil tol hoq skuy heb’ tzet hoq yun kam yab’en heb’ tzet chi allay tet, ma yowalil k’apax hoq yiqej stxolil yok kuyoj. Ta k’amaq maj uj yiqeq heb’ tzet chi allayi ma tzet chi yok stxolil kuyoj tu’. 

Jun stx’oxb’anil ti’ tok’al stx’oxb’anil yoki. Naq maxhtol ma ix maxhtol, hoq sje’ sq’anoni ma hoq sje’ swatx’nen aj heb’ yet, yetoq heb’ unin chi skuy tu’. Jun b’ab’el tx’oxb’anil ti’ chi yiq kaqti’.
 
'''Skuyojal naq maxhtol yetoq heb’ kuywom''' 

Naq maxhtol Exhtep Kolin, chi kuywaj naq b’ay jun k’ultaq chi yiq Paykonob’ b’ay tx’otx’ Jolom Konob’ yul smaqb’ej Chinab’jul. Naq maxhtol ti’ tol wal chi kuywaj naq yul koq’anjob’al, kax chi yaq’on kuywaj heb’ unin tzet yok koq’anjob’al. Yet jun jun k’u chi yaq’ snateq naq b’ay heb’ unin, tzet chi yun skuyon heb’ kam ab’eb’al k’al tzet chi yun skuyon heb’ yiqelal stxolil kuyoj yul koq’anej. 

Yowalil chi ok itz’atil kotxikin yin tzet chi allay ayon, tzet chi q’anlayi, tzet chi ochejom, ma tzet chon cheqtelayi, -xhi naq tet heb’. Kayk’axtu’ hoq yun yel itz’at kotxikin tzet yok stxolilal kuyoj q’anej ayon yet chon cheqlayi ma yet chi q’anlay ayon junoq tzet, ma yet hoqon q’anjab’ b’ay junoqxa anima. 

¿Tzet hoq yun yok itzatil kotxikin yin ab’eb’al k’al iqej txolilal? Jab’eq towal tzet yok jun tx’oxb’anil ti’.

Junel xin kayti’ max yun skuywaj naq maxhtol Exhtep Kolin b’ay heb’ unin. 

:Naq maxhtol: - Yet chin kuywi ayex, tol chi kam heyab’eni. 
:Heb’ unin: -Hinye maxhtol, tol hoq kam jab’ej. 
:Naq maxhtol: - Ta chi heyochej chex toj txuljoq, che yalon wab’ej kax chex eltoq. 
:Heb’ unin: - ¿B’aytal chi kan txuljub’al tu’? 
:Naq maxhtol: - Sk’atan snahil kuyoj ti’. Hoq toq jileq yet junb’eq, -xhab’ naq kaqti’. 
:Heb’ unin: - ¿Lajan yet txuljob’al yet winaq unin yetoq yet ix unin? 
:Naq maxhtol: - K’amaq. Tx’oq ay yet ix unin, tx’oq pax ay yet winaq unin. 
:Heb’ unin: - ¿Ha pax yet maxhtol ma icham anima? 
:Naq maxhtol: - Tx’oq k’apaxoq. 
:Heb’ unin: - ¿tzet junoqxa hoq jojtaqne’el b’ay kuyb’al ti’? 
:Naq maxhtol: - Yet chi heyochej chi hex q’anjab’i tol chi heyihaj heq’ab’. 
:Heb’ unin: -Hinye maxhtol, tix hoq koyiqej. 
:Naq maxhtol: - Ta ay junoq heyetb’i lanan sq’anjab’i tol chi heyak hetxikin tzet chi yala’. 
:Heb’ unin: -Hinye maxhtol, ¿kayk’apaxtu’ hoq jutej kob’a yet chon hakuyon maxhtol? 
:Naq maxhtol: -Kayk’apaxtu xin, ma yet chi jay junoq ula’ q’anjab’ koxol, tol kam chi jab’ej. Haxka tu’ hoq sje’ koq’anlen tet ta ay junoq tzet maj elapnoq yul konab’al. 
:Heb’ unin: Kaywal tu’ hoq jutej kob’a maxhtol. Ha’ nani’ toxa wal hoq hon ok xewil, -xhab’aj heb’. 
:Naq Maxhtol: -Ha’ yel. Yet hoqex eltoq, k’ojan k’ulal chex ajwan. Yin tz’inanil chex eltoq kax chi hetxolon heb’a b’ay hoq hecha’ jab’oq heyuk’a kawxeb’il. Chi lajwi tu’ kax chex toj saqchoq junoq b’eq. Itz’at hetxikin yet chi ok ch’en kampanu kax che txolon heb’a heyokteq junelxa. -Xhab’ maxhtol.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'anjob'al p(25).png|center|350px]]
'''Kam ab’eb’al. Yiqejal stxolil kuyoj q’anej. (Kab’)''' 

'''Skuyojal ix maxhtol yetoq unin:''' 

(maxhtol) 

Yet chi kuywaj ix maxhtol, heb’ unin kuywom tol hoq skuy heb’ kam ab’eb’al k’al yiqejal stxolil kuyoj q’anej. Hoq skuy heb’ tol yowalil chi kam yab’en heb’ tzet chi allay tet, ma yowalil k’apax hoq kam yab’en heb’ tzet hoq yun yiqej stxolil kuyoj chi aq’lay tet. Ta k’amaq maj uj yiqej heb’ tzet chi allayi ma tzet chi yok stxolil kuyoj tu’. 

Jun stx’oxb’anil ti’ tok’al stx’oxb’anil yoki. Naq maxhtol ma ix maxhtol, hoq sje sq’anoni ma chi swatx’ne aj heb’ yet, yetoq heb’ unin chi skuy tu’. Jun tx’oxb’anil ti’ Skuyojal Ix maxhtol yetoq unin sb’i. 

Ix maxhtol Axhul Antil, chi kuywaj ix b’ay jun k’ultaq chiq Yichwitz b’ay konob’ Tz’uluma’ yul smaqb’ej Chinab’jul. Ix maxhtol ti’ tol wal chi kuywaj ix yul koq’anjob’al, kax chi yaq’on kuywaj heb’ unin k’apax tzet yok koq’anjob’al. Yet jun jun k’u chi yaq’ snateq ix b’ay heb’ unin tzet chi yun skuyon heb’ kam ab’eb’al k’al tzet chi yun skuyon heb’ iqelal txolil kuyojal yul koq’anej k’apaxoq. Ay yowalil chi ok itz’at kotxikin tzet chi allayi, tzet chi q’anlayi, tzet chi ochejom, tzet chi cheqtelay ayon. Kayk’axtu’ hoq yun yel itz’at kotxikin tzet yok stxolil kuyoj q’anej ayon yet chon cheqlayi ma chi q’anlay ayon junoq tzet, ma yet hoqon q’anjab’ b’ay junoqxa anima. 

Junel xin kayti’ max yun skuywaj ix b’ay heb’ unin… 

(A)
 
:Ix maxhtol: - ¿Tzet hoq yun heyalon hejay jun jun k’u b’ay hemaxhtol? 
:Heb’ unin: - Txajin maxhtol, konchi. 
:Ix maxhtol: - ¿Tzet hoq yun heyalon hejay jun jun k’u b’ay yajawil kuyojb’al ti’? 
:Heb’ unin: - Txajin yajaw, konchi. 
:Ix maxhtol: - ¿Tzet hoq yun heyaloni ta tol chex toj txuljoq. 
:Heb’ unin: - Maxhtol, chi wochej chin toj b’ay txuljob’al. 
:Ix maxhtol: - ¿Tzet junoqxa ayilal heyojtaq? 
:Heb’ unin: -Ta chi jochej chon q’anjab’i, kax chi jihon aj koq’ab’ jun jun hon.
:Ix maxhtol: - ¿Tzet junoqxa? 
:Heb’ unin: - Yet lanan sq’anjab’ maxhtol, tol tz’inan hon. 
:Ix maxhtol: - Tzet chi jal yet chi lajwi kokuywi jun jun k’u? 
:Heb’ unin: -Yuj wal tyoxh maxhtol, yujwal tyoxh b’ay komam tyoxh.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'anjob'al p(27).png|center|350px]]
'''Aq’ob’tanejb’al yib’an kam ab’eb’al k’al yiqejal stxolil kuyoj q’anej.''' 

#Maxhtol hoq yalob’tanej junel ma kayel oxeloq juntzan stx’oxb’anil yib’an '''kam ab’eb’al k’al yiqejal stxolil kuyoj q’anej.''' 
#Hex unin tol wal chi kam heyab’eni, ha’ yej xin tol yet hoq lajwoq heyab’en tu’ kax hoq heyalon hetx’oqlil, tzet max kan heyuj. 
#Ha’ nani’ xin, chi sje’ yalon jun jun yet tzet max kan yuj, chi sje yalob’tanej junel ma kayeloq yin kam ab’eb’al k’al yiqejal stxolil kuyoj q’anej. 
#Chi sje’ stx’oxlay el sxol heb’ yet kuywomal juntzan '''q’anej yin kataqwanil ti’.''' 
#Chi lajwi tu’ chi sje’ skan yiqb’ej heb’ kuywom, sq’anlen b’ay stxutx, smam ma b’ay junoq yuxhtaq ma yanab’, tzet junoqxa '''kam ab’eb’al k’al yiqejal stxolil kuyoj q’anej''', yojtaq heb’ ma chi sje’ snahon ajoq. 
#Hach maxhtol, chi sje’ hihontoq junoq ch’en poj’ab’ix sxol heb’ kuywom. Ta k’ub’ab’il junoq ab’ix ma ik’ti’ yul ch’en, kax chi hahon ok yab’ej heb’ kuywom. Yet manto jaqanoq ch’en huj, chal b’ay heb’ tol chi kam yab’en tzet yok junoq ik’ti’ ayaytu’. Chilajwi tu’ kax chi haq’anlen tet heb’ tzet yok snab’al heb’ yib’an kam ab’eb’al k’al yiqejal stxolil kuyoj q’anej, haxka ti’. 


#¿Tzet sb’i jun ik’ti’ ma ab’ix max yab’ heb’ yul ch’en pojom’ab’ix tu’? 
#¿Tzet yib’an chi yal jun ik’ti’ ma ab’ix ti’? 
#¿Tzet watx’ b’eyb’al chi sje yihon elteq heb’ unin yin jun ab’ix ti’ ma ik’ti’ ti’? 
#Ha’ nani’, chi uj henahon aj yetoq heb’ unin kuywom junoq ik’ti’ ma ab’ix. Yin kawantaqil ma oxtaqwanil kax chi yalob’tanej heb’ sxol. Hasan xin ayok hiloni ma hab’eni ta tol smasanil heb’ chi yal yet, k’al syiqon heb’ tzet mulnajilal chi oki.